Tijdens gesprekken die ik met families voer ter voorbereiding van een afscheidsdienst krijg ik veel verhalen te horen. De ene keer vertellen familieleden honderduit over hun overleden dierbare, een andere keer komt er summier informatie op de vragen die ik stel.
De verhalen variëren van veelal warme en mooie herinneringen, maar het komt ook voor dat minder fijne herinneringen de boventoon voeren. Daarbij is het ook zo dat het ene kind een ander gevoel, andere herinneringen heeft aan zijn overleden vader of moeder dan het andere kind. Ieder kind heeft uiteindelijk een andere jeugd, zo zegt men wel.
Fijne en onprettige herinneringen
Onlangs had ik in dezelfde week twee uitvaarten van een moeder op leeftijd, waarbij er aan de ene kant fijne herinneringen waren, maar er ook zeker aspecten waren waar de kinderen moeite mee hadden. Soms duurt het een tijdje voordat deze minder prettige kanten in het gesprek naar voren komen, een andere keer is de familie daar direct open over.
Hoe zien zij het afscheid voor zich
Ik vraag altijd hoe de nabestaanden het afscheid voor zich zien, wat voor hen belangrijk is. Ik noteer zoveel mogelijk van wat er gezegd wordt en vraag na wat wel of niet benoemd mag worden. Daarnaast mail ik mijn concepttekst altijd vooraf aan de familie met het verzoek het rustig door te lezen en zich vooral vrij te voelen in wat ze eventueel willen aanpassen. Het belangrijkste is dat het voor hen klopt en goed voelt.
Wel of niet benoemen
Bij het schrijven van mijn teksten kan ik soms best een tijdje dubben wat ik wel of niet verwerk aan onprettige gebeurtenissen uit het verleden. Wat doet recht aan de situatie en aan een goede balans. Of is het over de doden niets dan goed? Als we kiezen om een zo eerlijk mogelijk beeld te schetsen, waarin de overledene herkend wordt, hoe formuleer ik het dan.
Zo schreef ik in het ene geval een tekst voor het afscheid van een lieve, zorgzame moeder die voor haar kinderen het beste wenste. Ze vond het bijvoorbeeld belangrijk dat ze konden studeren, wat zij zelf niet had gekund. Echter, een goed gesprek met hun moeder was niet echt mogelijk. Ze leefde vanuit haar eigen perspectief en had weinig interesses. Mijn stukje tekst waarin ik dit verwoordde, naast alle positieve herinneringen, werd door de familie geschrapt.
Gezamenlijke keuze
In het nabelgesprek met de zoon zegt hij dat ik het bewuste stukje mooi verwoord had. Voor hem had het erin mogen blijven. Hij had er geen moeite mee deze kant van zijn moeder te benoemen, bovendien zouden de genodigden dit herkend hebben. Echter zijn zus wilde het eruit hebben en daar was voor gekozen. Ik kon me daarin vinden.
De familie was erg blij met hoe ik hen begeleid had, hoe ik alle informatie steeds verwerkt had, mijn mooie woorden en tevens waardering voor mijn nazorg.
Warmte brengen in een afscheid
In diezelfde week belt een uitvaartverzorgster mij met de vraag of ik warmte kan brengen in een afscheidsdienst. Het gaat om een ‘eenvoudige uitvaart’. De zoon uit haar eerste huwelijk en de nieuwe partner van mevrouw hebben al muziek uitgezocht. Echter, ze kunnen maar weinig over haar vertellen. Het is erg kaal. Daarop ga ik het gesprek met hen aan.
Weinig liefdevol
Op mijn vragen vertellen ze mondjesmaat haar levensloop. Halverwege het gesprek, als ik vraag wat voor oma zij was, voelen ze zich blijkbaar genoeg op hun gemak om een andere kant te belichten. Hoe een moeilijke vrouw het was, weinig liefdevol, de kleinkinderen hadden niks met haar. Ze was wel een zorgzame moeder. Als kind al had ze een eigen willetje. Ze had geen makkelijk leven. Later werd ze bazig, dominant, het moest altijd op haar manier. Dit was vooral voor haar nieuwe partner behoorlijk lastig. Ik merk dat het voor hen een opluchting is om de schone schijn te kunnen laten varen en te vertellen hoeveel moeite ze met haar hadden.
De schoondochter heeft het idee om namens de achterkleinkinderen, die niet bij het afscheid aanwezig zijn, rozen op de kist te leggen. Mogelijk kan aan de hand van de rozen iets van de dubbelheid van hun gevoel verwoord worden.
Symboliek van de roos met doornen
In mijn tekst gebruik ik de symboliek van de roos met doornen om iets aan te stippen van de lastigheden die er geweest zijn.
Vandaag nemen wij afscheid van jullie lieve vrouw, moeder, oma, overgrootoma, vriendin, kennis, een vrouw van wie het leven vaak niet gemakkelijk was. Naast al het goede in haar leven, waren er ook teleurstellingen en tegenslagen. De rozen, als symbool van liefde en verbondenheid, die de kleinkinderen zojuist namens de achterkleinkinderen neerlegden passen dan ook bij haar.
Een roos is prachtig, met haar tere bloemblaadjes en heerlijk geur, maar de doornen die haar beschermen, herinneren ons eraan dat schoonheid gepaard kan gaan met pijn. Zo was het ook met Gerrie. Ze was iemand die veel heeft moeten doorstaan, iemand wiens leven werd getekend door moeilijke momenten en verdriet. Niet elke roos kan vol in bloei staan. Soms zijn de doornen scherper. Ze was sterk en vastberaden om haar weg te vinden. Zo leert ze ons dat pijn je vormt, en dat door de doornen heen ook altijd een glimp van liefde en hoop te vinden is.
Vandaag is het in liefde en warmte dat we haar gedenken. We willen haar herinneren en eren als de vrouw die zij was. We koesteren de mooie momenten. We gaan luisteren naar verhalen uit haar leven, naar muziek die zij heeft uitgekozen en we gaan kijken naar foto’s die jullie herinneringen weerspiegelen.
Nabelgesprek
In het nabelgesprek met haar partner vertelt hij dat hij de afscheidsdienst netjes verzorgd vond. Het was mooi. De laatste tijd komen er herinneringen naar boven, waarbij de goede overheersen. Hij mist zelfs het gekibbel nu. Hij bedankt me hartelijk.
Levenswending
Het schrijven van een tekst voor een uitvaart vraagt grote zorgvuldigheid. Het moet kloppen. Een afscheid waarop je met een goed gevoel terugkijkt is belangrijk om goed verder te kunnen. Wil je mijn hulp bij de inhoudelijke begeleiding van een mooi en persoonlijk afscheid, neem dan gerust contact met mij op. Ik werk samen met de uitvaartverzorger van jouw keuze. Zie www.levenswending.nl of bel tel. 06-29078056 of email karin@levenswending.nl
Ik ben aangesloten bij de Landelijk Beroepsvereniging van Ritueelbegeleiders.