Over de doden niets dan goeds?

Ik zie een bekende naam op het schermpje van mijn mobiel verschijnen. Al eerder heb ik de afscheidsdienst van haar vader inhoudelijk mogen begeleiden. Nu is haar schoonmoeder overleden en omdat ze goede ervaringen hebben met mijn begeleiding belt zij mij op met de vraag of ik hen weer wil helpen. Toen ze dit idee bij de uitvaartverzorger aangaven, had hij wat afhoudend gereageerd. “Jullie kunnen toch zelf spreken en ik kan ook wel wat zeggen,” zo was zijn reactie. Echter ze blijven bij hun idee, ook omdat er gemengde gevoelens bij de overledene zijn. Ze willen niet alleen de mooie dingen vertellen, omdat dat geen recht doet aan wat er geweest is.

Daarop heb ik een uitgebreid gesprek met de zoon en schoondochter. Hij vertelt dat hij echt een rotjeugd heeft gehad, zijn moeder kon hij ook alleen maar ‘die vrouw’ noemen. Zijn kinderen heeft hij nooit wat verteld over zijn nare ervaringen als kind. Het voelt nu echter niet kloppend om dit nog langer te verbergen. Ik steun hen in het feit dat ze een eerlijk verhaal willen vertellen tijdens de afscheidsbijeenkomst én dat we zorgen voor een mooie balans. De kleinkinderen hebben namelijk wél goede herinneringen aan hun oma.

Zo komen de verhalen, over haar jeugd met een dominante vader, de ontberingen als kind, haar zwangerschap toen zij zelf nog haast een kind was, haar dominante man. Het is een goed gesprek waarin ik hen ook inzichten aanreik, over hoe het zo heeft kunnen gaan, waarom hun (schoon)moeder mogelijk was wie ze was. Ik stuur hen mijn tekst en krijg al snel deze reactie terug: “Tranen worden hier gedroogd. Wat heb je dit toch goed gedaan zeg. Een hele goede balans. Zo hier en daar heb ik een opmerking bijgevoegd.” Dit moment voelt voor mij altijd als een opluchting.

Bij het begin van de afscheidsdienst wordt de overledene door haar familie binnengebracht terwijl het lied Sound of Silence van Simon & Garfunkel klinkt. De inhoud van dit lied blijkt wonderwel bij haar te passen. Het gaat namelijk over het onvermogen van een mens om de diepste zielenroerselen met zijn medemens te communiceren. Niemand durft het geluid van de stilte te verbreken.
Dit is een mooie opmaat naar mijn openingswoorden: Hoe was het gesteld met haar zielenroerselen? Het blijft gissen, want over gevoelens werd niet gepraat. Wat vormde haar tot de vrouw die zij was. Ze zeggen wel: over de doden niets dan goeds. Maar soms is deze uitspraak een ontkenning van de realiteit; ieder mens heeft zijn zwakke kanten en zijn fouten. De ene mens heeft echter meer veerkracht en inzicht, is beter in staat om ervaringen positief om te buigen. Zij kon, mogelijk vanuit onvermogen, helaas niet de moeder zijn die haar kinderen zich gewenst zouden hebben. Nu bij haar afscheid willen we haar vanuit verschillende gezichtspunten belichten en haar zo eer bewijzen voor de vrouw die zij was. In mijn slotwoorden maak ik het geheel rond.

Na afloop komt een man naar mij toe. Hij zegt dat hij nooit eerder bij een uitvaart de minder leuke kanten benoemd heeft horen. Nu wel en hij vond dat goed, want het was een eerlijk verhaal, dat recht deed aan de geschiedenis. En er was aandacht voor fijne herinneringen. Ik zeg dat ik respect heb voor de familie, dat ze dit zo wilden. En hoe belangrijk het is dat er meer openheid is gekomen, ook voor de kleinkinderen. Zodat wat onderhuids gevoeld wordt, aan het licht mag komen en er heling mogelijk is.

Na een maand bel ik met de schoondochter. Ze zegt dat ze heel heel blij en tevreden was met het afscheid. Het is goed zo. We hadden niks anders kunnen en moeten doen. Hoe respectvol ik ook de moeilijke kanten heb gezegd. Ik gaf inzichten, verklaringen, die voor hen verhelderend en verzachtend waren en het geheel milder maakten. Ze bedankt me heel hartelijk en zegt dat het goed is dat er mensen zoals ik zijn. Ook van genodigden hoorden ze terug hoe goed ze het vonden. Ze vindt ook dat uitvaartverzorgers vaker de mogelijkheid van de inzet van een ritueelbegeleider mogen noemen. Ik dit geval had het een grote meerwaarde.

Wij zijn allen onderweg, ieder op zijn eigen wijze

stap voor stap steeds verder op dat brede kronkelpad. 

Maar als je even naar achter kijkt herinner je je mooie momenten,

wat je hebt geleerd en met elkaar hebt bereikt.