Regelmatig wandel ik vanuit huis langs de oevers van de rivier. Ik ervaar er schoonheid, rust en troost. Maar ook herinner ik me een moment dat ik er mijn boosheid en wanhoop de vrije loop liet. Ik ben niet de enige. Water, de zee of een rivier heeft op veel mensen een aantrekkingskracht. Een passage over flessenpost en de symboliek van de rivier in het programma Langs de Rijn trok dan ook mijn aandacht.
In de aflevering De schenkende stroom ontmoet Huub Stapel bij Bingen am Rhein de kunstenaar Joachim Römer, die al 20 jaar flessenpost verzamelt. Hij heeft er inmiddels 1900. Veel mensen gebruiken volgens Römer de Rijn als symbolische stroom van het leven, een plek waar ze hun angsten, dromen en geluksmomenten kwijt kunnen.
De rivier als afscheidsnemer
Joachim Römer verwoordt het zo: “Dat mensen de rivier, het water, als ritueel gebruiken om afscheid te nemen van een droom, of van een mens, en zo rouwen.”
Huub vraagt dan: “En geeft de Rijn ook antwoord?”
“Ik geloof van wel. Maar je moet het wel kunnen lezen.” En hij gaat verder: “Water is een oeroud, mystiek element en het is een mooi ritueel om je verdriet en zorgen aan de rivier mee te geven.”
Een heel indrukwekkende flessenpost vond hij een uitgeholde kalebas, waarop het dekseltje met mooie steken was vastgenaaid, met daarin een afscheidsbrief van een moeder en vader aan hun overleden kindje. Daaruit sprak zo veel liefde.
Ook vond hij brieven met als aanhef: lieve God of lief Universum. Maar ook: lieve vader Rijn. En hij vervolgt: “In deze seculiere tijden waarin iedereen zo zijn eigen geloof samenstelt en die opgelegde rituelen niet meer bestaan, moet je zorgen dat mensen nieuwe rituelen vinden.” En dan zegt Huub: “De Rijn als troostrivier, als troost, trooster, als begeleider, als ‘afscheidsnemer’ en bevrijder van het hart.”
Wat een mooi ritueel, je diepste wensen, gedachten, gevoelens opschrijven en mee laten drijven met de stroom. Zo zijn er ook mensen die de as van hun dierbare overledene uitstrooien in de rivier. Ook dit is met symboliek omgeven.
Flessenpost
Flessenpost bestaat al heel lang, het werd gebruikt door zeelieden, soms als grap, maar ook soms als uiterste noodkreet of -oproep. Zij gooiden een fles met daarin een mededeling overboord, in de hoop dat de fles ergens heel zou aanspoelen en een lezer zou bereiken. Vaak bevatte de fles een laatste mededeling of wens voor de familie van in nood verkerende opvarenden. In 2018 is in Australië de oudste flessenpost ooit op het strand gevonden: een eeuwenoude, Schiedamse jeneverfles, de brief erin dateert van 12 juni 1886.
Flessenpost wordt soms ook door anderen gebruikt, als grap of als wedstrijd om te kijken welk flessenpostbericht het eerst een lezer zou kunnen bereiken. Ook werd flessenpost gebruikt voor onderzoek naar zeestromingen en zelfs voor spionage.
De rivier als symbolische loop van het leven
Tijdens een paar afscheidsdiensten die ik inhoudelijk mocht begeleiden vormde de rivier de rode draad. Zoals bij de man die als jong kind altijd met zijn vader naar de Waal ging. Kijken of het hoog- of laagwater was. Kijken naar de schepen. Ook als hij ergens anders was geweest, moest hij toch nog naar de Waal, even op een bankje zitten en een praatje maken. Vandaar de foto van de Waal met uitzicht op Tiel op zijn rouwkaart.
Of bij de vrouw die opgroeide in de Betuwe. Haar leven speelde zich af aan de oevers van de Linge. De stroom, de wind voerde haar mee in voorspoed en tegenspoed. Vreugde en verdriet onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Mensen zijn als druppels in de rivier
Miljoenen druppels in de stroom van het leven
Soms weten ze niet meer welke kant uit
maar altijd is daar de stroom die hen draagt
en meevoert, meevoert naar verder en verder
tot op de dag dat de zee hen begroet.
-Yvonne van Emmerik
Levenswending
Wil jij mijn hulp bij het inhoud en vorm geven aan een persoonlijk afscheid? Je kunt mij ook altijd bellen voor een vrijblijvende kennismaking of zie www.levenswending.nl. Telefoon 06-29078056 of karin@levenswending.nl.