We zijn aangeland in het jaar 2022. Januari – ook wel louwmaand, ijsmaand, wolfsmaand, hardmaand genoemd – is de eerste maand van het jaar in de Gregoriaanse kalender. Januari wordt vaak gezien als een saaie maand, zeker als er veel grijs weer is. Alles wacht op het van dag tot dag toenemende licht. De kerstboom met zijn lichtjes en zilveren ballen staat nog in mijn kamer, die ruim ik na Driekoningen op 6 januari op. En wist je overigens dat januari is vernoemd naar Janus, de Romeinse god van het begin en het einde?
Driekoningen op 6 januari
Traditiegetrouw wordt Driekoningen gezien als afsluiting van de kerstperiode. Het feest van Driekoningen heeft voor veel mensen zijn betekenis verloren. Dat is jammer, want er zitten waardevolle elementen en rituelen in. Driekoningen is een christelijke feestdag waarop men de Bijbelse gebeurtenis herdenkt van de wijzen uit het oosten die een opgaande ster zagen en daarop de koning der Joden gingen zoeken. Ze kwamen in Bethlehem en vonden daar Jezus, de pasgeboren koning der Joden. Ze gaven geschenken: goud, mirre en wierook.
De kerstboom pas aftuigen na Driekoningen
Vroeger was het een algemeen gebruik om de kerstboom te laten staan tot Driekoningen. Volgens de overlevering zou het weghalen van de boom vóór Driekoningen, ongeluk brengen. Tegenwoordig worden de meeste kerstbomen echter al voor Driekoningen afgetuigd. Het was ook een gebruik om de figuurtjes van Driekoningen niet meteen in de kerststal te zetten, maar pas op 6 januari, met Driekoningen. De figuurtjes werden elke dag een stapje dichter naar de kerststal gezet, ze waren immers nog ‘onderweg’ en zouden pas op 6 januari de stal bereiken. In onze haastige tijd is hier het geduld niet meer voor.
Met lampionnen langs de deuren
Vroeger liepen kinderen de avond voor Driekoningen in groepjes van drie verkleed met een kroon langs de deuren; een van hen heeft een zwart gemaakt gezicht. Ze droegen daarbij lampionnen en zongen:
Drie koooningen, drie koooningen,
geef mij nen nieuwen (h)oed.
Mijnen ouwen is verslee-eeten,
mijn moeder mag ’t nie wee-eeten.
Mijn vader heeft het geld,
op de toonbank neergeteld.
Als beloning voor het zingen kregen ze eten, snoepgoed en geld.
Boze geesten verjagen
De lampionnen zijn een overblijfsel van een oude heidense gewoonte, waarin men fakkels droeg om boze geesten te verjagen. Het snoep dat wordt uitgedeeld, stamt van heidense offermalen. De Germanen mochten in de twaalf nachten van de nieuwjaarsfeesten geen peulvruchten (hun hoofdvoedsel) eten en de ‘heilige boon’, symbool van nieuw leven, betekende het einde van die vastenperiode.
Driekoningenbrood
Wanneer de zon op 5 januari één minuut eerder opkwam, werd het Driekoningenavondfeest voorbereid met het bakken van een brood. Bij de antroposofische zorgboerderij wordt er op Driekoningen een cake gebakken met een boon erin, de bonenkoek of koningskoek. Wie de boon vindt is de hele dag koning ‘heilig boontje’.
Januari en de god Janus
In de Romeinse mythologie was Janus de god van het begin en het einde, van het openen en het sluiten. De deur (ianua) droeg daarom zijn naam. Hij werd ook aangeroepen aan het begin van het zaai- en oogstseizoen, alsmede bij huwelijken en geboortes. Op de eerste dag van januari vermeed men alles wat een kwade betekenis kon hebben voor de toekomst. Bovendien gaf men, om de vriendschappelijke verhouding te bevestigen, elkaar kleine geschenken.
Janus die de hemelpoort opende en sloot
Als god van poorten werd Janus ook gezien als de god die de hemelpoort opende of sloot. Bij alle offers en gebeden werd hij het eerst genoemd, omdat zonder hem de hemelpoort gesloten zou blijven voor gebeden. Janus is in mijn werk als ritueelbegeleider dus een god om rekening mee te houden!
Ooit zag ik in Autun in Frankrijk een restant van de tempel van Janus staan. In Rome staat een Boog van Janus op het Forum Boarium.
Levenswending
Er ligt een heel nieuw jaar voor ons. Een jaar waarin deuren open zullen gaan of juist dichtgaan. Een jaar met bijzondere data, zoals je verjaardag, wellicht een jubileumdag, een verhuizing, pensionering, een sterfdag. Momenten om te vieren, te herdenken. Het is waardevol om hierbij stil te staan. Ik help je graag om er iets bijzonders van te maken, in het klein of in het groot, net wat bij jou past. Ik kan je helpen met het schrijven van een mooie tekst en het vormgeven van een ritueel. Een mooie herinnering die je altijd bijblijft. Je kunt vrijblijvend contact met mij opnemen: tel. 06-29078056 of karin@levenswending.nl.
Ik ben aangesloten bij de Landelijk Beroepsvereniging van Ritueelbegeleiders.