Mijn leraar ritueelbegeleiding is na een kort ziekbed overleden. Op zoek naar een gedegen opleiding maakte ik in het voorjaar van 2016 kennis met hem: Ton Overtoom. Vriendelijke ogen, lange grijze haren en baard, altijd sandalen aan. Een karakteristieke verschijning.
Ton had theologie, muziek-, theater- en communicatiewetenschappen gestudeerd aan de Radboud Universiteit van Nijmegen. Hij en zijn vrouw Hermien Embsen, ritual coach, voorzagen dat er door de ontkerkelijking behoefte zou ontstaan aan een nieuw type ritueelbegeleiding. Zo richtten zij in 2002 het Moment, opleidingleidingsinstituut voor ritueelbegeleiders op en de School of Rituals.
Opleiding voor ritueelbegeleider
In september 2016 startte ik samen met een groep vrouwelijke studenten met de opleiding. Ton werd onze leraar. De eerste lesdag begon hij met een ritueel met water. Hij zong ons toe en pakte ons bij de hand. Ieder kreeg het vertrouwen en de ruimte om als water te stromen. Ton sprak bevlogen en uitgebreid over het vak. Hij begon de lesdag altijd met een tik op een klankschaal. Daarna mochten wij een zandloper van 2, 3 of 4 minuten kiezen om te vertellen hoe het met ons ging. Daarna was er een door één van de studenten voorbereid ritueel. Ton deed altijd enthousiast mee. We lazen veel literatuur en maakten opdrachten die Ton de keer erop van een uitgebreide schriftelijke reactie voorzag en aan ons teruggaf. Wij groeiden door zijn lessen en namen op wat we konden gebruiken en wat bij ons paste.
Wij bleken zijn laatste groep te zijn. Hij richtte zich op het schrijven van een nieuw boek en promotieonderzoek op het terrein van rituelen en rouw. Het Moment werd in 2019 overgedragen aan Docendo opleidingen.
De Wet van de Overtoom
Ton zag de symboliek in zijn achternaam Overtoom. Een overtoom is een installatie waarbij een schip over land van het ene in het andere water wordt getrokken, met het doel een peilverschil te overwinnen. Wie kent dit liedje nog: “Schuitje varen, theetje drinken, varen we naar de overtoom, drinken we zoete melk met room, zoete melk met brokken, kindje mag niet jokken.”
In een ritueel gebeurt symbolisch gezien iets soortgelijks. Het is een scharniermoment, een kantelpunt, een ritueel markeert de overgang, transformatie van het ene moment naar een ander, nieuw perspectief. Met het persoonlijk symbool als drager van het ritueel.
Hoestie.nu
Tijdens het ziekteproces van Ton kregen wij van zijn vrouw een link van Hoestie doorgestuurd. Zij zag nieuwe rituelen ontstaan. Voor ons lezers was het fijn om geïnformeerd te blijven. Zij ondervond steun en bemoediging door alle berichten.
Hoestie.nu is een platform om – als je ernstig ziek bent – familie en vrienden te laten weten hoe het met je gaat en je te steunen. Op deze manier kun je hen informeren – maar dan wel op een manier die jou niet belast. Steeds weer hetzelfde verhaal vertellen kost tijd en energie. En die zijn extra kostbaar als je ernstig ziek bent. Met je eigen hoestie.nu pagina informeer je in één klap iedereen die voor jou belangrijk is. Ook bestaat de mogelijkheid een virtueel kaarsje aan te steken en een reactie te plaatsen.
Onze leraar
Mijn oude studiegroep kwam na zijn overlijden online bijeen om een passend ritueel te bedenken. Een eerbetoon aan Ton, aan wie we goede herinneringen bewaren. Zoals onze laatste slotact Wie van de 3 (Wil de echte Ton Overtoom opstaan), die wij bij onze diploma-uitreiking uitvoerden. Hij kon dat wel waarderen en had voor ieder een persoonlijke woord. Ik blader door mijn mappen en schriften en lees terug wat hij schreef en vertelde. Zoveel kennis en passie voor het vak.
Zijn boeken over rituelen
Ton schreef meerdere boeken, waaronder samen met Hermien het boek Hoe zou jij het willen? De rituelen rond de dood veranderen de laatste decennia sterk. We zien vooral vernieuwing in wat we kunnen waarnemen bij rituelen: de ‘buitenkant van de beleving’. Maar hoe zit het met de binnenkant? Hoe willen we afscheid nemen van onze dierbaren? Hoe geven we inhoud aan het afscheidsritueel?


Maar ook samen met o.a. Martin Hoondert schreef hij het rijk geïllustreerde boek Rituelen rond de dood.
Afscheid met rituelen
Zijn afscheid zal betekenis krijgen middels persoonlijke rituelen, muziek, handelingen, beeld en mooie verhalen. De kring om hem heen zo groot, dat velen zijn afscheid via livestream zullen volgen. Met zijn overlijden verliezen we te vroeg een markante man met visie en pioniersgeest, die samen met Hermien enorm veel betekend heeft voor de ontwikkeling van het mooie vak van ritueelbegeleider. Werk dat ongelofelijk betekenisvol is bij een afscheid of ander overgangsmoment in het leven.
Ton, grondlegger van ons vak, wetenschapper, verteller, leraar. We gaan je missen. Dank je wel voor alles.
Levenswending ritueelbegeleiding
Meer weten wat ik als ritueelbegeleider voor jou kan betekenen? In een vrijblijvend telefonisch gesprek vertel ik je er graag meer over. Tel. 06-29078056 of zie www.levenswending.nl.
Foto: bernemedia.com